Samsun Belediye Binası, konu başlığımızı açıklamadan önce belediye kurumu hakkında kısa bir özet geçmek isterim. Belediye kurumu Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde 19. yy’ın ikinci yarısında yerel yönetim sistemine dahil olmuştur. Belediye kurumu öncesinde şehirlerin ihtiyacı vakıf ve kadılar tarafından yürütülmekte olup, Tanzimat Dönemi ile birlikte önce başkentte daha sonra belirli liman kentlerinde devreye sokulmuştur. Belediye Kurumunun kuruluş döneminde, kendisine has inşa edilen bir mimarisi olmadığı bilinmektedir. Belediye kurumuna ait ilk bina başkentte 1858 yılında Altıncı daireye ait Osmanlı Devleti’nin ilk belediye binasıdır. Yapının Mimarı olan Barborini tarafından inşa edilen söz konusu bina dışında, aynı süreçte Bursa ve 1923 yılında tamamlanan Amasya belediye binalarının da yapımına başlanmıştır.
FARKLI BİR YAPI
İlk belediye yapılarına ek olarak bir diğer özel yapı ise ” Samsun belediye binası ” dır. Tanzimat dönemi kadar Samsun’da herhangi bir kamu binası yer almamaktadır. Tanzimat süreci ile birlikte hükümet konağı, tophane, belediye binası gibi kamu binaları inşa edilmeye başlanmıştır. Samsun’da hizmet gösteren ilk hükümet binasının inşa tarihi net olarak bilinmemektedir. Ancak binanın şehir dışında kalması nedeniyle, şehir içi bir konuma inşa edilmesi talebi doğmuştur. Bu talep doğrultusunda
1883 yılında iki katlı inşa edilen yapı samsunda yaşanan büyük yangın sonucu, batılı tarzda bir mimari planda çizilen yeni bir yapı inşa edilmiştir. 19. Yy Osmanlı belediye binaları içerisinde farklı bir karaktere sahip olan yapı batılı tarzda olsa da oryantalist üslup hakimdir. Bina Gabilizade Necip Bey tarafından 1913-1915 yılları arasında yaptırılan yapının mimarı İtalyan mimar ve mühendis Mösyö Riçi olduğu tahmin edilmektedir. Eski bir han üzerine inşa edilen yapı samsun ve bölgesindeki diğer kamu yapılarına göre hiç rastlanılmayan bir şekilde oryantalist üslup barındırmaktadır.
SAMSUN BELEDİYE BİNASI MİMARİ ÖZELLİKLERİ
Üslup olarak bölgedeki kamu yapılarına benzemese de Samsun belediye binası cephe ve plan tasarımında bir oda merkezli bir çok odanın bir araya gelmesiyle oluşmaktadır. Bu düzen 19. Yy Osmanlı kamu yapılarının başlıca özellikleri arasında yer almaktadır. Ancak diğer yapılardan ayrılan bir özelliği moresk sütun başlıkları, kemer formundaki balkon yapısı Osmanlı mimarisinden oldukça uzaklaşır. Oryantalist üslup dışında bina bünyesinde Neorönesans, Neobarok ve Neoklasik anlayışa yer veren özellikleri ile kültür mozaiğine sahiptir.
Binanın kamusal özellikleri ve Osmanlı yapısına has olarak ön yüzünde bulunan kitabesi ve Osmanlı arması yer almaktadır. II. Abdulhamid döneminde kullanımı sıklaşan arma, II. Meşrutiyet döneminde oldukça popüler olarak kullanılmaktadır.
Kitabe bölümünde ise
“Sultan Mehmed Reşad Han-ı Hamis Hazretlerinin zaman-ı saltanatında
Gebilizade Necib Efendi’nin esnâ-yı riyasetinde inşa olunmuşdur.” Yazmaktadır. Günümüzde Büyük şehir belediyesinin kullanımında olan binada başkanlık makamı ve cadde üzeri dükkan kısımlarında ise sergi alanları mevcuttur.
