by samsuntarihiSamsun, İlkadım (Merkez İlçesi), Buğday Pazarı mevkiinde yer alan Samsun Yalı Cami Erken Osmanlı Dönemi mimari özellikleri taşımaktadır. Yapının inşasına yönelik giriş kitabesinde Hayrettin Hoca adına hayırsever Mehmed Sadık Bini Abdullah tarafından M.S. 1312 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır.
Samsun’un tarihi cami yapıları arasında en erken örneklerden birisi olan yapı, kare planlı kesme taş ve tuğla örülü olarak inşa edilmiştir. Dönemsel yapılan restorasyon ve eklemelerle günümüze kadar korunmayı başarmış ve bu gün hala ibadet amaçlı kullanılmaya devam edilmektedir. Son olarak 2006 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restorasyonu sağlanmıştır.
Tek kubbesi yer alan örtülü ibadet alanı ve kuzeyinde dikdörtgen planlı son cemaat alanı yer almaktadır. Yapının iç düzeninde ibadet alanı ile kubbe arasındaki geçiş köşe yapı unsurları ile sağlanmıştır.
Sonradan eklenen tek şerefeli minare son cemaat bölümüne bitişik olarak inşa edilmiştir. Yapının bütün cephelerinde çift sıra halinde pencereler yer almaktadır. Yapı içerisinde ahşap kaplamalardan yararlanılmış, minber ve vaaz kürsüsü ahşaptan yapılmıştır.
Yapının ana girişi kuzey cephesinde olup çift kanatlı ahşap ve dikdörtgen forma sahiptir. Yapı içerisinde bulunan kadınlar bölümüne ise kemerli ahşap tek kanatlı bir kapıdan giriş yapılmaktadır. Bu alana ahşap merdivenlerle çıkılmaktadır.