Samsun Kurşunlu Cami – Molla Fahreddin Cami ile ilgili bilinen en erken dokümanlar 1763 yılına kadar gitse de daha erken dönemde inşa edilmiş olduğu düşünülmektedir. Osmanlı Dönemine ait Samsun’da koruna gelmiş nadir yapılardan bir tanesi olma özelliğini taşıyan camii kargir yapıda ve dergah olarak 1876 yılında yeniden inşa edildiğine yönelik Osmanlı arşivlerinde belirtilmektedir. Yapının 17. Ve 19.yy’larda Mevlevi Dergâhı olarak kullanım gördüğü, devamında ise Molla Fahreddin adıyla Nakşi tekkesi olarak kullanım görmüştür. Yapının günümüzde Kurşunlu Cami olarak adlandırılması, yapının üst bölümünün kurşun ile kaplanmasından kaynaklanmaktadır.
Mimari Özellikleri
Günümüzde İlkadım (Merkez İlçesinde) 100. Yıl Bulvarı üzerinde bulunan Samsun Kurşunlu Cami, 3 katlı olduğu, ilerleyen dönemlerde 3. Katının yıkıldığı bilinmektedir. 1992 yılında yapının tüm alanları detaylı bir yenileme görmüş olup, dergah kısmı da bu düzenlemeler sırasında tamamen kaldırılmıştır. Oldukça yük sek bir kot farkı bulunan caminin dergâh bölümü tesviye edilerek bu alan son cemaat alanı ile birlikte ıslak hacim ve ibadet alanları eklenmiştir.
Kare planlı olan cami kesme taştan inşa edilmiş olup kubbesi sekizgen kasnak ile desteklenmiş, kubbeye geçiş tonoz unsurlarla desteklenmiştir. Ana caddeden giriş bahçe kapısından iki kanatlı bir demir kapı ile sağlanmaktadır. Bahçenin mevcut zemininde mozaik kaplama kullanılmıştır. Bahçenin duvarları ise kayseri bölgesine ait andezit kesme taşlardan kurulmuş üzerine demir korkuluklar eklenmiştir. 30 senedir herhangi bir yenileme ve iyileştirme yapılmaması nedeniyle bahçe duvarlarında kırılmalar ve yosunlaşmalar oldukça yoğun şekilde gözlenebilmektedir.
Yapının giriş bölümünün sağ kısmında iki, sol kısmında ise bir adet batı bölümünde de dikdörtgen yapıda ikişer adet pencere taş söveli olarak uygulanmıştır. Ne yazık ki günümüzde caminin içinde ve de dışında uygulanmış olan ahşap unsurların hiç biri özgünlüğünün koruyamamış yakın tarihte yapılan yenilemeler sonucunda eklenmiştir.
Caminin mimarisi döneminde inşa edilen diğer birçok Osmanlı cami mimarisi ile örtüşmekte olup yapıyla uyumlu boyuta sahiptir. Minare içine son cemaat bölümündeki ufak boyutlu bir kapıdan ulaşılmaktadır. Bahçe içerisinde bölgede görev yapmış olan Müftüzade Hikmet Efendi (1797-1860), Müftüzade Ahmet Efendi, Müftüzade Mehmet Şevki Efendi (1335-1919) ve Müftüzade Ahmet Hulusi Efendi’nin mezarları yer almaktadır.
Yazarın Notu
Yapı günümüzde yakınına inşa edilmiş olan oldukça yüksek katlı modern binaların arasında kalmış, bırakın turistik ziyaretçileri yerli halkın bile dikkatini çekemeyecek ölçüde sönük kalmıştır. Bu gün zor olsa gelecek tarihte atrafında yer alan yapıların kaldırılması mevcut yapının çevre düzenlemeleri ve dergah kısmının tekrar inşası ile eski değeri tekrardan kazandırılabilir.
